Het is onduidelijk of de btw-verlaging op energie – bedoeld om huishoudens te helpen met het betalen van hun hoge energierekening – helemaal is doorberekend aan de consument. Het is dus niet uit te sluiten dat energiebedrijven de verlaging hebben gebruikt om hun eigen winstmarge te verhogen.

Dat blijkt uit een onderzoek dat het ministerie van Financiën op aandringen van de Tweede Kamer heeft uitgevoerd. Doel was te checken of de btw-verlaging van 21 procent naar 9 procent in het geheel is doorgegeven aan de consument.

Deze verlaging ging in op 1 juli en gold tot en met 31 december 2022. De verlaging werd al in maart van vorig jaar aangekondigd. 

Andere factoren

Er is op verschillende manieren onderzocht of dit is gebeurd. Toch “is niet met zekerheid te zeggen of en in hoeverre de btw is doorberekend”, aldus de conclusie van het onderzoek. 

Er zijn wel grote verschillen te zien tussen de inkoopprijzen op de internationale gasbeurs TTF en de gemiddelde verkoopprijzen voor consumenten. Maar dat kan ook komen door de grote onrust op de internationale gasmarkt en de daaropvolgende op en neer schietende prijzen, schrijft staatssecretaris Marnix van Rij aan de Tweede Kamer.

Inkoopstrategie aangepast

Daarnaast pasten energiemaatschappijen hun inkoopstrategieën aan, door voor een minder lange periode gas in te kopen. Dat kan ook een oorzaak zijn voor het feit dat de verkoopprijzen niet exact de inkoopprijzen volgen, zoals in onderstaande grafiek te zien is. 

Ook het vergelijken van de prijsontwikkeling in buurland België met die in Nederland levert geen duidelijkheid op. In België ging de btw-verlaging al eerder in, en lijkt een dempend effect te hebben gehad. 

Vooraf prijzen verhoogd

Als Nederlandse energiebedrijven de btw-verlaging niet hadden doorgerekend, waren de Nederlandse en Belgische prijzen na 1 juli uit elkaar gaan lopen, aldus de onderzoekers. Ze bleven echter ‘ongeveer in gelijke trend stijgen’. Het zou nog wel kunnen dat Nederlandse energiebedrijven hebben ingespeeld op de btw-verlaging en ruim van tevoren de prijzen hebben verhoogd, plaatsen de onderzoekers een kanttekening. 

Kortom, het is niet mogelijk om uit te zoeken of bedrijven de hele btw-verlaging hebben doorgegeven aan hun klanten of dat ze er ook zelf van hebben geprofiteerd. “Het effect van een btw-verlaging is niet voldoende te onderscheiden van andere factoren die de consumentenprijs beïnvloeden”, aldus Van Rij. 

De enige groep huishoudens die zeker weten volledig van de btw-verlaging heeft geprofiteerd, is de groep huishoudens die vóór maart 2022 de tarieven had vastgezet voor de rest van het jaar. In maart vorig jaar ging het om 40 procent van de huishoudens voor gas en 39 procent voor elektriciteit. 

Kwart van alle huishoudens

In augustus was de groep al kleiner geworden, omdat energiemaatschappijen vanwege de grote onzekerheid in de markt geen vaste contracten meer aanboden. Dat gebeurt tot nu toe nog steeds niet. Geschat wordt dat tussen de 25 en 30 procent van de 8 miljoen huishoudens in Nederland volledig heeft geprofiteerde van de verlaging.